De voorbije maand organiseerden maar liefst 100 kwb-afdelingen de derde editie van de griezeltocht. Daarin verwerkten we ook een brandend actueel thema: nepnieuws. Tijdens de luistertocht verspreidde nepnieuws zich als een lopend vuurtje en gingen de deelnemers op zoek naar het echte verhaal.
Waarom organiseerden we als kwb een gezinsactiviteit rond dit thema? Jong en oud worden dagelijks blootgesteld aan een stroom van informatie en berichten, en daar zitten ook nepnieuws en misinformatie bij. Tel daarbij op dat nepnieuws een van de fundamentele voedingsbronnen vormt van toxische polarisatie, en het mag niet verbazen dat kwb het als haar maatschappelijke taak ziet om rond dit thema stappen te zetten. Als vereniging trekken we immers resoluut de kaart van verbinding. Daarom gaan we de uitdaging aan om als kwb het thema nepnieuws zichtbaar en bespreekbaar te maken, onder meer aan de hand van de griezeltocht.
Twee verhalen
An Neven en Steven Claeys schreven twee luisterverhalen waarin nepnieuws zich als een lopend vuurtje verspreidt en de hoofdpersonages worden geconfronteerd met de gevolgen ervan. In hun zoektocht naar de waarheid wilden we deelnemers laten nadenken over vier vragen die bij nepnieuws een belangrijke rol spelen.
– Wat is de bron van het verhaal?
– Is het verhaal dat we horen volledig?
– Wordt het verhaal steeds meer langs één zijde versterkt?
– Wordt er haatspraak versterkt?
Daarnaast kregen drie belevingsborden een plek op iedere tocht. Daarop stond telkens een opdracht of spelletje dat de deelnemers uitdaagde om stil te staan bij veronderstellingen of de snelheid waarmee we soms een kant of richting kiezen.
In gesprek gaan met kinderen en jongeren over nepnieuws.
De kans is groot dat jouw (klein)kinderen online dingen zien of lezen die bedoeld zijn om hen te misleiden. Hen ervan afschermen is een haast onmogelijke taak, maar met deze vier tips van Mediawijs maak je hen wel weerbaarder en doe je hen erover nadenken.
- Praat regelmatig met hen over het nieuws.
Stel, net zoals je vraagt hoe het op school gaat, af en toe de vraag of je (klein)kind iets nieuws/geks/verrassend heeft gezien online. Of vertel zelf wat je hoorde of las, en wat dit met je doet. Dit hoeft zeker niet enkel over zware nieuwsfeiten te gaan; ludieke onderwerpen kunnen net een ideale gespreksstarter zijn. - Durf doorvragen.
Doet je (klein)kind een uitspraak waar je raar van opkijkt? Veroordeel hen dan zeker niet, maar vraag verder. Waar heeft hij/zij dat precies gehoord? Wie heeft het gezegd? Denkt hij/zij dat het echt is? Geef ook mee aan je kind: het is niet omdat iemand een uitgesproken mening heeft of overtuigend overkomt dat hij/zij een expert is in het onderwerp. - Leg uit hoe jij te werk gaat.
Vertel je (klein)kind aan welke berichten jij twijfelt en waarom. Dit is de ideale manier om aan te geven hoe jij info opzoekt en controleert. Laat zien hoe je berichten kan manipuleren en waarom dit soms gebeurt. Overlaadt je (klein)kind je met vragen waar je zelf het antwoord niet op weet? Geef dat dan eerlijk toe, voor je iets zegt dat misschien niet klopt. - Zoek samen naar nieuwskanalen op maat van je (klein)kind.
Er zijn vandaag heel wat leuke, betrouwbare nieuwskanalen te vinden op maat van kinderen en jongeren. Voor kinderen is Karrewiet op Ketnet een bekend voorbeeld. Je vindt hen ook op TikTok (@karrewiet). Jongeren kunnen onder meer terecht op de Instagram-feed van @nws.nws.nws. Komen ze online een vreemd verhaal tegen, dan kunnen ze vanaf nu meteen checken wat de betrouwbare kanalen die ze volgen daarover te zeggen hebben.
Op 31 januari 2023 kan je gratis deelnemen aan een webinar over hoe je in gesprek gaat met kinderen en jongeren rond nepnieuws. Deze avond is een samenwerking tussen Mediawijs en kwb. Interesse? Geef je gegevens door op www.kwb.be/nepnieuws, en bepaal mee de inhoud door je vragen rond nepnieuws te bezorgen.