“De dieren geven onze jongeren rust, zingeving en verantwoordelijkheid”
Op het terrein van De Hefboom, een voorziening voor bijzondere jeugdzorg van Emmaus, valt er sinds enkele jaren heel wat dierlijk enthousiasme te bespeuren. Ezels Lotte en Lente en geiten Betsy en Lilly, geadopteerd en aan de Hefboom geschonken door kwb Puurs, maken er deel uit van het leven van de jongeren. Michel, bestuurslid bij kwb Puurs en coördinator van De Hefboom, vertelde er aan Raak meer over.
Raak: Dag Michel, kan je even kaderen wat De Hefboom is en wat jullie hier doen?
Michel: “We zijn een residentiële afdeling en vangen 12 jongeren op die tijdelijk niet meer thuis kunnen zijn. Voor de jongeren die (tijdelijk) geen school kunnen lopen, bieden wij ‘school vervangende dagbegeleiding’ aan, zodat zij zich zinvol kunnen bezighouden. De dieren worden daarbinnen het meest gebruikt, maar we hebben ook een moestuin en momenteel bouwen enkele jongeren samen met een vrijwilliger een oude Lijn-bus om tot een ‘tiny house’, waar de jongeren zich eens alleen kunnen terugtrekken als ze dat willen. De ezels en geiten hebben echter ook een ruimere rol: er is bijvoorbeeld een meisje dat, wanneer het ’s avonds in de leefgroep te druk wordt, rust vindt bij de ezels. Ze komt met die dieren heel goed overeen, en mag er dan zelfstandig naartoe. Het is haar zen-plaats, zeg maar.”
Raak: Waarom besloot kwb Puurs vier dieren te adopteren voor jullie?
Michel: “Lang geleden hadden we al geiten gehad, maar die waren van ouderdom gestorven, een varken en een schaap. Vanuit die ervaring wist ik dat dieren zinvol kunnen zijn voor onze jongeren, dus zijn we gaan kijken of we dit terug konden opstarten. Ik heb aan het bestuur verteld hoe wij in De Hefboom werken, en dat dieren een waardevol project zouden zijn. Ze hebben dan besloten een stukje van de kas te gebruiken om voor ons ezels en geiten te adopteren.”
Raak: Is er een reden waarom het vaak om grote (boerderij)dieren gaat?
Michel: “We hebben ook konijnen en kippen, maar we kiezen wel bewust voor dieren buiten. We kijken naar het dierenwelzijn: wij vinden dat konijnen niet in een kotje moeten zitten. We kunnen de dieren hier in een natuurlijke habitat zetten. Ten tweede durven onze jongeren met emotionele problematieken al eens, ook al zien ze een dier heel graag, uit de bol gaan. We willen niet het risico nemen dat een dier het slachtoffer zou worden van agressie.”
Raak: Welke taken doen de jongeren zoal rond de dieren?
Michel: “De verzorging van de dieren, bijvoorbeeld de ezels borstelen, de stal uitkuisen … is één deel. Daarnaast wordt er met de ezels ook gewandeld. Niet alleen op het domein, maar ook in het dorp. Af en toe brengen we met de ezels met een kar soep rond, gemaakt van groenten uit onze eigen moestuin. Zo werken we ook een stukje aan integratie in het dorp, want we vinden het belangrijk dat mensen weten dat we hier zijn. Er komen ook regelmatig vrijwilligers over de vloer, en onlangs deden we een Burendag om de buurt te laten weten wie we zijn. We vinden het belangrijk dat er naar de jongeren gekeken wordt als naar normale jongeren. Ze mogen dus ook deel uitmaken van het dorpsleven, en daar proberen we zelf nieuw leven in te blazen.
Daarnaast krijgen we ook op het terrein van De Hefboom zelf regelmatig mensen op bezoek, om uitleg te krijgen over de bijen of te helpen in de moestuin of met de dieren: klassen van het buitengewoon onderwijs, de psychiatrie van het ziekenhuis in Bonheiden, de basisschool van Heffen … We kijken ook hoe we wisselwerkingen kunnen opzetten: dat jongeren bijvoorbeeld mee gaan wandelen om een rolstoel te duwen, of in een voorziening voor volwassenen met een beperking een crea-activiteit bijwonen, middagondersteuning geven in de basisschool …”
Raak: Wat maakt de dieren zo waardevol voor de jongeren?
Michel: “Bij de ezels is het zo dat zij heel erg de emoties voelen en overnemen van jongeren. Maar het is niet zo dat we met de dieren echt therapeutisch aan de slag gaan; de ezels zijn er ook niet voor opgeleid. Maar het effect van de dieren op de jongeren vinden wij wel superbelangrijk. In de zomer gaan we bijvoorbeeld ook ’s avonds met de ezels wandelen; zo komen de jongeren buiten in plaats van achter hun smartphone te zitten. Er komt soms ook klassen van een lokaal schooltje naar hier om met de ezels te wandelen, en onze jongeren begeleiden hen. Dat versterkt hun zelfwaarde. Ze krijgen dikwijls negatieve commentaar, dus proberen wij hen vaardigheden aan te leren én zorgen we dat ze die vaardigheden kunnen inzetten naar anderen toe. Zo komen ze in de gevende in plaats van de vragende rol terecht. Dat is enorm krachtig.”
Raak: En de geiten?
Michel: “Die waren er eerst maar zij zijn toch wat moeilijker om mee op stap te gaan, dus ligt de focus daar meer op de verzorging, en een stuk knuffelgehalte. Niet dat je de geiten kan vastpakken en rollebollen, maar aaien en strelen wel, en daar hebben die dieren zelf ook plezier van. Bovendien is er soms een stukje herkenning van de dieren uit, dus daar zit wel connectie in. En uiteraard hebben niet 10 van onze 12 jongeren affiniteit met de dieren, maar voor vier of vijf jongeren is dit ook al een zinvol project. Zo zijn er twee jongens die als ze in het weekend hier zijn, spontaan de ezels gaan verzorgen, hen eten geven, de uitwerpselen opscheppen … want ook dat moet gebeuren. Op dat vlak is ook de zingeving belangrijk: iets dat de moeite waard is om voor uit bed te komen en naar buiten te gaan, en waar ze een stuk verantwoordelijkheid krijgen. Want vaak wordt er veel van hen overgenomen.
En tot slot leren de jongeren ook dat voor elkaar iets betekenen vaak wederzijds is, het principe ‘als ik iets voor mijn buur doe, zal hij dat ook wel eens voor mij doen’. Dat idee, en dat komt ook in kwb sterk terug, probeer ik in mijn professionele context levendig te houden, want je ziet dat dat vaak verdwijnt. Dat geldt zowel voor de dieren – zij verzorgen ze, maar krijgen er rust en affectie voor terug – als in het dorp.”